Adak, Akika, Şükür ve Sadaka Kurbanları

Şarta bağlı olarak adanan bir kurban, şart gerçekleştiğinde ilk fırsatta yerine getirilmelidir. Şarta bağlı olmayan adaklar ise herhangi bir vakitte kesilebilir (İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr, 3/735-738; 6/332-332). Uygun olanı, geciktirmeden ilk fırsatta bu ibadeti yerine getirmektir (Kâsânî, Bedâi‘, 5/93-94).

• Adak kurbanı sadece bir kişi adına kesilmelidir.
• Adak, kişinin zaten yapmakla yükümlü olduğu farz veya vacip ibadetlere dair olmamalıdır.
• Haram ya da günah olan fiiller için adak adanamaz.
• Adak, kişinin “eğer şu olursa kurban keseceğim” şeklinde açık bir niyet ve ikrarla yapılmalıdır.
• Adak kurbanının eti, adak sahibi ve ailesi tarafından yenilmemeli; tamamen fakirlere dağıtılmalıdır.

Evet, adak kurbanı vekâlet yoluyla da kesilebilir. Bağışçı, kurbanın kesimi ve dağıtımı için bir kişiye veya kuruma vekâlet verebilir. Kurban, bağışçının niyeti doğrultusunda kesilir ve ihtiyaç sahiplerine ulaştırılır.

Akika kurbanı, çocuğun doğduğu günden buluğ çağına kadar herhangi bir zamanda kesilebilir. Ancak, doğumun yedinci gününde kesilmesi daha faziletlidir. Aynı gün çocuğa isim verilmesi ve saç ağırlığı kadar altın ya da eşdeğer sadaka verilmesi müstehaptır (İbn Rüşd, Bidâyetü'l-müctehid, 3/14-16).

Bu kurban, çocuğun doğumu vesilesiyle Allah’a şükretmek ve bu sevinci ihtiyaç sahipleriyle paylaşmak amacıyla kesilir. Aynı zamanda, çocuğun hayırlı bir ömür sürmesi için yapılan bir duadır.

Akika kurbanı, nafile bir ibadettir; dolayısıyla farz ya da vacip değildir. Kesilmesi hâlinde büyük sevap ve bereket kazandırır ancak zorunlu değildir. Dileyen Müslümanlar, çocukları dünyaya geldiğinde bu ibadeti yerine getirebilir.

İslam’da akika kurbanı hem kız hem de erkek çocuklar için kesilebilir. Peygamber Efendimiz (S.A.V.), her iki cinsiyet için de bu ibadeti tavsiye etmiştir. Erkek çocuk için iki, kız çocuk için bir kurban kesilmesi yönündeki görüş bir tavsiye olup zorunluluk değildir. Her çocuk için bir kurban kesilmesi yeterlidir.

Allah’ın verdiği nimetlere, karşılaşılan olumlu ve güzel gelişmelere, istenilen bir durumun gerçekleşmesi neticesinde yahut herhangi bir olay/duruma bağlı kalmaksızın Allah’a şükretmek maksadı ile kesilen şükür kurbanının kesilmesi için belirli bir zaman dilimi yoktur. Kişi, yılın 365 günü şükür kurbanı kesebilir.

• Kurbanı kesecek kişinin ergenlik çağına ulaşmış ve aklı yerinde olması.
• Kişinin maddi imkânlarının kurban kesecek derecede yeterli olması.
• Kurban edilecek hayvanın kurbanlık şartlarına uygun olması.
• Şükür kurbanı kesiminin, besmele ve dualarla birlikte yapılması.

• Adak kurbanında kişi, isteği gerçekleşirse kurban keseceğine dair Allah’a söz verir; şükür kurbanında böyle bir adama durumu yoktur.
• Adak kurbanı vacip hale gelirken, şükür kurbanı tamamen gönüllülük esasına dayanır.
• Adak kurbanının etinden kesen ve yakın akrabaları yiyemezken, şükür kurbanında herkes faydalanabilir.

Temettü ve kıran haccı yapanların kestiği kurbanlar da şükür kurbanıdır, adak değildir.

Sadaka kurbanının kesilmesi için belirli bir zaman aralığı yoktur. Yoksullara sadaka niyetiyle kesilen kurban, yılın herhangi bir gününde kesilebilir.

• Sadaka kurbanı kesecek kişinin ergenlik çağına ulaşmış ve aklı yerinde olması.
• Kişinin maddi imkânlarının kurban kesecek derecede yeterli olması.
• Kurban edilecek hayvanın kurbanlık şartlarına uygun olması.
• Sadaka kurbanı kesiminin, besmele ve dualarla yapılması.

Kur’ân-ı Kerim: “Onlara kendinizin de, yedirilmesini uygun gördüğünüz yoksulların da yiyebileceği kurbanlık hayvanlar verdik.” (Hac, 36)

Hadis-i Şerif: “Sadaka belayı def eder, ömrü uzatır.” (Tirmizî, Zekât 28)

Şifa kurbanı, adından da anlaşılacağı üzere şifa bulmak için kesilen kurbandır. Bir Müslümanın şifa kurbanı kesmesindeki maksat, Allah’ın Şâfi (şifa veren) ismi şerifi hürmetine Allah’tan, kendisi yahut hasta bir yakını için şifa duasında bulunmasıdır.

• Kurbanı kesecek kişinin Müslüman ve akıl sağlığının yerinde olması gerekir.
• Kurban edilecek hayvanın, kurbanlık şartlarına uygun olması (sağlıklı, belirli yaşta vb.).
• Kurbanın Allah rızası için kesilmesi ve niyetin doğru olması önemlidir.
• Kişinin maddi imkânlarının kurban kesecek derecede yeterli olması.
• Şifa kurbanı kesiminin, besmele ve dualarla birlikte yapılması.

Diğer nafile kurban ibadetleri gibi şifa kurbanının da kesilmesi için belirli bir gün yoktur. Şifa kurbanı her zaman kesilebilir. Kişinin yahut yakınlarının hasta olması her an karşılaşılabilecek bir hadise olduğu için şifa kurbanı yılın her gününde, istenilen zamanda kesilebilir.

Şifa kurbanı, hastalıktan kurtulmak için Allah’a dua ederek kesilen ve etinin ihtiyaç sahiplerine sadaka olarak verildiği nafile bir kurbandır.

Hadis-i Şerif: “Mallarınızı zekâtla koruyun, hastalarınızı sadaka ile tedavi edin, belâya da dua hazırlayın.” (Taberânî, el-Evsat)

Bu sebeple, şifanın Allah’tan olduğunu bilerek ve kurban etlerini ihtiyaç sahiplerine dağıtarak yani sadaka vererek şifa kurbanı kesmek caizdir.

• Allah’a yakınlaşmak ve O’nun rızasını kazanmak.
• İhtiyaç sahiplerine yardım ederek toplumsal dayanışmayı artırmak.
• Kişinin cömertliğini ve merhametini göstermek.
• Toplumda yardımlaşma ve dayanışma ruhunu güçlendirmek.
• Manevi huzur ve bereket elde etmek.

Hayır kurbanı, yılın herhangi bir zamanında kesilebilir; belirli bir zamanı yoktur. Kurban Bayramı’nda kesilen kurbanlar da hayır kurbanı niyetiyle kesilebilir. Önemli olan, kurbanı keserken samimi olmak ve Allah rızasını gözetmektir.

• Niyetin halis olması; Allah rızası için kesilmesi.
• Hayvanın sağlıklı ve kurbanlık şartlarına uygun olması.
• Kesimin İslami usullere uygun ve ehil kişilerce yapılması.
• Etin tamamının ihtiyaç sahiplerine ulaştırılması.
• Dağıtımda adil ve vicdani davranılması; kimsenin incitilmemesi.